Mất pha là gì? Tủ trung thế bị mất pha xử lý thế nào?

Mất pha là sự cố thường gặp trong hệ thống điện trung thế, gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng cho thiết bị và hệ thống vận hành. Bài viết này của Sài Gòn Sinco sẽ giúp bạn hiểu rõ về hiện tượng mất pha, cách nhận biết và các phương pháp xử lý khi tủ trung thế bị mất pha một cách an toàn, hiệu quả.

Mất pha là gì? Nguyên nhân gây ra mất pha

Trong hệ thống điện ba pha mà chúng ta thường sử dụng cho các nhà máy, tòa nhà lớn, mất pha là hiện tượng một hoặc hai pha trong hệ thống điện ba pha bị mất điện áp hoặc không còn hoạt động, trong khi các pha còn lại vẫn duy trì điện áp bình thường. Đối với hệ thống trung thế, sự cố này đặc biệt nguy hiểm và cần được phát hiện, xử lý kịp thời.

Vậy tại sao lại xảy ra tình trạng mất pha ảnh hưởng đến tủ trung thế? Có nhiều nguyên nhân tiềm ẩn, thường xuất phát từ phía nguồn cung cấp hoặc trên đường dây dẫn đến tủ:

• Sự cố từ lưới điện quốc gia: Đây là nguyên nhân phổ biến. Có thể do đứt dây trên đường dây truyền tải, sự cố tại trạm biến áp của công ty điện lực, hoặc do các hoạt động bảo trì, sửa chữa trên lưới.

• Cầu chì trung thế bị đứt: Cầu chì ở phía đầu nguồn cấp vào tủ trung thế (thường ở trạm biến áp hoặc trên cột điện) có thể bị nổ hoặc đứt do quá tải, ngắn mạch hoặc hết tuổi thọ. Nếu chỉ một hoặc hai cầu chì bị đứt, sẽ gây ra mất pha tương ứng.

• Máy cắt phía nguồn tác động không đồng đều: Trong một số trường hợp hiếm hoi, máy cắt ở phía đầu nguồn có thể gặp sự cố cơ khí khiến chỉ cắt được một hoặc hai pha, gây mất pha cho hệ thống phía sau.

• Hỏng cáp ngầm hoặc cáp trên không: Cáp điện trung thế dẫn từ nguồn đến tủ có thể bị hư hỏng do các yếu tố bên ngoài (đào xới trúng cáp ngầm, cây đổ làm đứt cáp trời) hoặc do bản thân cáp bị lão hóa, mối nối bị lỗi, dẫn đến mất liên tục ở một hoặc hai pha.

• Mối nối tiếp xúc kém: Các điểm nối trên đường dây, tại đầu vào của tủ trung thế hoặc tại các thiết bị đóng cắt phía nguồn nếu không được xiết chặt hoặc bị oxy hóa nặng có thể gây ra tình trạng tiếp xúc không ổn định hoặc mất hoàn toàn điện áp trên một pha.

Mất pha là gì? Nguyên nhân gây ra mất pha

Dấu hiệu nhận biết tủ trung thế bị mất pha

Khi tủ trung thế gặp sự cố mất pha, việc nhận biết sớm các dấu hiệu là cực kỳ quan trọng để bảo vệ hệ thống và thiết bị. Dưới đây là những biểu hiện phổ biến nhất bạn cần chú ý:

• Thiết bị không hoạt động hoặc hoạt động yếu: Nhiều thiết bị điện, đặc biệt là động cơ ba pha phía hạ thế, có thể ngừng hoạt động hoàn toàn, không khởi động được, hoặc vận hành rất yếu, ì ạch và không đạt công suất thiết kế.

• Tiếng ồn và rung động bất thường từ động cơ: Các động cơ ba pha khi chạy trong tình trạng mất pha thường phát ra tiếng kêu lạ như gầm gừ, ù lớn và kèm theo rung lắc mạnh bất thường.

• Nhiệt độ thiết bị tăng cao đột ngột: Do dòng điện tăng vọt trên các pha còn lại để cố gắng bù đắp, động cơ và các thiết bị khác sẽ nóng lên rất nhanh, tiềm ẩn nguy cơ cháy cuộn dây hoặc hư hỏng nặng.

• Giảm hiệu suất hoặc dừng hệ thống đột ngột: Toàn bộ dây chuyền sản xuất hoặc hệ thống máy móc có thể bị giảm hiệu suất rõ rệt, máy chạy chậm hơn bình thường hoặc thậm chí dừng hoạt động hoàn toàn một cách đột ngột.

• Thiết bị bảo vệ tác động: Nếu hệ thống được trang bị các rơ le bảo vệ mất pha hoặc bộ giám sát điện áp chuyên dụng, chúng sẽ phát tín hiệu cảnh báo (đèn báo, còi) hoặc tự động thực hiện lệnh cắt nguồn điện để bảo vệ các thiết bị phía sau.

• Điện áp không cân bằng khi kiểm tra: Sử dụng đồng hồ đo điện áp (VOM) hoặc các thiết bị giám sát chuyên dụng sẽ cho thấy điện áp trên một trong ba pha bằng không hoặc thấp hơn đáng kể so với hai pha còn lại, xác nhận tình trạng mất cân bằng pha nghiêm trọng.

Dấu hiệu nhận biết tủ trung thế bị mất pha

Các bước xử lý khi phát hiện tủ trung thế bị mất pha

Khi bạn đã xác định hoặc nghi ngờ mạnh mẽ rằng tủ trung thế đang bị mất pha, việc xử lý cần được tiến hành một cách bình tĩnh, an toàn và có hệ thống.

Tuyệt đối lưu ý: Các thao tác liên quan trực tiếp đến tủ trung thế hoặc lưới điện chỉ được thực hiện bởi những người có chuyên môn, được đào tạo về an toàn điện trung thế và có đủ thẩm quyền. Dưới đây là các bước xử lý gợi ý:

Bước 1: Ngưng vận hành các thiết bị nhạy cảm

Bước đầu tiên và khẩn cấp nhất là dừng hoạt động của các động cơ ba pha và các thiết bị quan trọng khác ở phía hạ thế để tránh bị hư hỏng do chạy trong điều kiện mất pha. Có thể thực hiện bằng cách nhấn nút dừng khẩn cấp hoặc ngắt các aptomat cấp nguồn cho chúng.

Bước 2: Xác nhận tình trạng mất pha

Quan sát lại các dấu hiệu đã nêu ở phần 2 (đèn báo pha, đồng hồ Volt trên tủ trung thế, trạng thái relay bảo vệ). Ghi nhận lại pha nào bị mất.

Bước 3: Kiểm tra phạm vi ảnh hưởng

Xác định xem tình trạng mất pha chỉ xảy ra cục bộ tại khu vực của bạn hay ảnh hưởng trên diện rộng hơn (ví dụ: các nhà máy, tòa nhà lân cận cũng bị). Điều này giúp phán đoán sơ bộ nguyên nhân là do nội bộ hay do lưới điện bên ngoài.

Bước 4: Báo cáo và tìm nguyên nhân (Bởi người có chuyên môn)

• Nếu nghi ngờ do lưới điện bên ngoài: Liên hệ ngay với đơn vị quản lý vận hành điện (Công ty Điện lực khu vực) để thông báo tình hình và yêu cầu kiểm tra, khắc phục. Cung cấp thông tin rõ ràng về thời điểm xảy ra, pha bị mất, phạm vi ảnh hưởng quan sát được.

• Nếu nghi ngờ do nội bộ (từ điểm đấu nối vào hoặc trong phạm vi quản lý): Liên hệ với đội ngũ kỹ thuật điện nội bộ hoặc đơn vị dịch vụ bảo trì chuyên nghiệp như Sài Gòn Sinco. Tuyệt đối không tự ý đóng cắt các thiết bị đóng cắt trung thế hoặc mở tủ kiểm tra nếu không có chuyên môn và biện pháp an toàn. Các kỹ sư sẽ tiến hành kiểm tra các điểm đấu nối, cầu chì, cáp điện và các thiết bị liên quan trong phạm vi quản lý để xác định chính xác vị trí và nguyên nhân gây mất pha.

Bước 5: Phối hợp khắc phục

Tuân thủ hướng dẫn và phối hợp với đơn vị Điện lực hoặc đơn vị dịch vụ kỹ thuật trong quá trình họ kiểm tra và sửa chữa.

Bước 6: Khôi phục vận hành

Sau khi sự cố đã được khắc phục và nguồn điện ba pha được cấp lại đầy đủ, ổn định, tiến hành kiểm tra lại các thông số trên tủ trung thế. Chỉ khởi động lại các thiết bị phía hạ thế một cách từ từ, có kiểm soát và theo dõi chặt chẽ hoạt động ban đầu.

Luôn nhớ, an toàn là ưu tiên hàng đầu trong mọi bước xử lý sự cố điện trung thế.

Các bước xử lý khi phát hiện tủ trung thế bị mất pha

Biện pháp phòng ngừa mất pha ở tủ trung thế

Mặc dù không thể kiểm soát hoàn toàn các sự cố từ lưới điện bên ngoài, việc chủ động áp dụng các biện pháp phòng ngừa sẽ giúp bảo vệ hiệu quả thiết bị và giảm thiểu đáng kể tác động khi sự cố mất pha xảy ra, đồng thời hạn chế các nguyên nhân phát sinh từ nội bộ hệ thống:

• Lắp đặt rơ le bảo vệ chuyên dụng: Trang bị các rơ le bảo vệ mất pha, sai thứ tự pha và thấp áp là giải pháp hiệu quả hàng đầu. Các thiết bị này giám sát liên tục tình trạng điện áp và sẽ tự động gửi tín hiệu cắt các máy cắt hoặc aptomat cần thiết khi phát hiện sự cố, bảo vệ an toàn cho động cơ và các thiết bị nhạy cảm khác khỏi việc vận hành trong điều kiện nguy hiểm.

• Thực hiện bảo trì định kỳ hệ thống điện: Lập kế hoạch và tuân thủ nghiêm ngặt lịch trình kiểm tra, bảo dưỡng định kỳ cho tủ trung thế và toàn bộ hệ thống liên quan. Công tác này cần bao gồm việc kiểm tra và siết chặt lại tất cả các đầu cốt, mối nối; kiểm tra tình trạng cáp điện và cầu chì trung thế; vệ sinh sạch sẽ tủ điện; kiểm tra điện trở cách điện và kiểm tra hoạt động chính xác của các thiết bị đóng cắt cùng relay bảo vệ.

• Ưu tiên sử dụng thiết bị điện chất lượng: Đầu tư vào các thiết bị điện như cáp, đầu cốt, máy cắt, rơ le... có chất lượng tốt, nguồn gốc xuất xứ rõ ràng từ các nhà sản xuất và nhà cung cấp uy tín như Sài Gòn Sinco sẽ góp phần đảm bảo độ bền và vận hành ổn định lâu dài.

• Định kỳ kiểm tra nhiệt độ mối nối bằng camera nhiệt: Sử dụng camera nhiệt để kiểm tra định kỳ nhiệt độ tại các điểm đấu nối trong tủ trung thế và các tủ phân phối khác là một phương pháp hiệu quả để phát hiện sớm các vị trí tiếp xúc kém, có nguy cơ phát nhiệt cao và tiềm ẩn khả năng gây ra mất pha.

• Chủ động phối hợp thông tin với đơn vị Điện lực: Xây dựng mối quan hệ và duy trì liên lạc thường xuyên với đơn vị quản lý vận hành Điện lực tại địa phương để có thể nắm bắt kịp thời các thông tin về kế hoạch cắt điện bảo trì hoặc các sự cố lưới điện chung có khả năng ảnh hưởng đến hệ thống của bạn.

Biện pháp phòng ngừa mất pha ở tủ trung thế

Lưu ý quan trọng khi xử lý sự cố mất pha ở tủ trung thế

Khi đối mặt với tình huống tủ trung thế bị mất pha, ngoài việc thực hiện các bước xử lý, cần đặc biệt ghi nhớ những điểm quan trọng sau để đảm bảo an toàn và hiệu quả:

• An toàn là trên hết: Điện trung thế cực kỳ nguy hiểm. Tuyệt đối không được chủ quan. Mọi thao tác kiểm tra, sửa chữa trên thiết bị trung thế phải tuân thủ nghiêm ngặt các quy trình an toàn điện, bao gồm cắt điện, thử hết điện, treo biển báo, sử dụng trang bị bảo hộ cá nhân (PPE) đầy đủ và phù hợp.

• Chuyên môn là bắt buộc: Chỉ những người có trình độ chuyên môn về điện trung thế, đã qua đào tạo và được cấp phép mới được thực hiện các công việc liên quan đến việc đóng cắt, kiểm tra, sửa chữa tủ trung thế. Nếu không chắc chắn, hãy gọi chuyên gia.

• Không vội vàng đóng lại điện: Khi máy cắt hoặc cầu chì tác động do mất pha hoặc các sự cố khác, không được phép đóng lại ngay lập tức khi chưa xác định và khắc phục được nguyên nhân gốc rễ. Việc đóng lại điện vào một hệ thống đang bị lỗi có thể gây hư hỏng nặng hơn hoặc tai nạn nghiêm trọng.

• Ưu tiên bảo vệ thiết bị hạ thế: Ngay khi phát hiện mất pha, hành động nhanh chóng ngắt các tải ba pha nhạy cảm (đặc biệt là động cơ) là rất quan trọng để tránh chúng bị cháy hoặc hư hỏng vĩnh viễn.

• Ghi chép thông tin sự cố: Ghi lại thời điểm xảy ra sự cố, các dấu hiệu quan sát được, pha bị mất, các thiết bị bị ảnh hưởng, các thao tác đã thực hiện và kết quả khắc phục. Hồ sơ này rất hữu ích cho việc phân tích nguyên nhân và theo dõi tình trạng thiết bị sau này.

Lưu ý quan trọng khi xử lý sự cố mất pha ở tủ trung thế

Sự cố mất pha, dù xuất phát từ lưới điện hay từ các vấn đề nội bộ đều có thể gây ra những ảnh hưởng nghiêm trọng đến hoạt động và tuổi thọ của các thiết bị điện, đặc biệt là trong các hệ thống sử dụng tủ trung thế. Việc hiểu rõ "mất pha là gì", nhận biết kịp thời các dấu hiệu và nắm vững các bước xử lý khi tủ trung thế bị mất pha một cách an toàn là vô cùng cần thiết. Hy vọng Sài Gòn Sinco đã cung cấp cho bạn những thông tin hữu ích!

CTY TNHH TM XÂY LẮP CÔNG NGHIỆP SÀI GÒN (SINCO ENGINEERING): 

Công Ty TNHH Thương Mại Xây Lắp Công Nghiệp SÀI GÒN Sinco - nhà sản xuất và phân phối thiết bị điện hàng đầu tại Việt Nam. Chúng tôi cung cấp tủ điện, máy biến áp và nhiều sản phẩm chất lượng khác.

• Địa chỉ: 489/9 Mã Lò, Khu phố 1, Phường Bình Hưng Hòa A, Bình Tân, Hồ Chí Minh
• Hotline: 0946556058 - 0914510058
• Email: saigonsinco@gmail.com
• Website: https://www.saigonsinco.com

MỜI QUÝ KHÁCH XEM THÊM CÁC SẢN PHẨM KHÁC CỦA CHÚNG TÔI TẠI ĐÂY: